Czy rzut monetą może zdecydować o mistrzostwie?
Co decyduje o kolejności drużyn na koniec sezonu?
Niezależnie od dyscypliny to, w jaki sposób ustalić kolejność drużyn na koniec sezonu w przypadku równej liczby punktów zawsze wymaga szczegółowego uregulowania w odpowiednich przepisach związkowych. Zazwyczaj ostatnim rozwiązaniem jest losowanie. W Polsce najbardziej znanym przykładem wyłonienia zwycięzcy w drodze losowania był półfinałowy mecz piłki nożnej w ramach Pucharu Europy Zdobywców Pucharów, w którym Górnik Zabrze wyeliminował AS Roma.
Daje się jednak zauważyć wyraźną tendencję do unikana rozstrzygnięć niezwiązanych z osiągniętymi wynikami sportowymi. Z tego względu powszechnie uwzględnia się zasady promujące ustalanie miejsc na podstawie wyników bezpośrednich meczów zainteresowanych drużyn, premiuje się drużyny grające bardziej ofensywnie, czy bardziej fair. Zasady ustalania kolejności różnią się nie tylko między sportami, ale także w poszczególnych rozgrywkach ramach jednej dyscypliny. Pokazuje to, że pomimo wielu prób, nie udało się wypracować uniwersalnego i jednoznacznie sprawiedliwego rozwiązania.
18 czerwca 2022 r. rozegrano mecz o mistrzostwo I Ligi Rugby, w którym zmierzyły się Sparta Jarocin i Rugby Białystok. Mecz w regulaminowym czasie zakończył się remisem i o dziwo sędzia nie zarządził dogrywki. Okazuje się, że w przeciwieństwie do regulaminu Ekstraligi w I Lidze Rugby nie przewidziano dogrywek. Co należało zatem zrobić? Jak wynika z relacji prasowych sędzia długo analizował regulamin i ponoć kontaktował się w tej sprawie nawet z centralą. Finalnie postanowił, że o wyniku zadecyduje rzut monetą. Los uśmiechnął się do Sparty, ale czy sędzia postąpił słusznie? Sprawa była już przez nas poruszana, w krótkim filmie, jednak przyjęty format nie pozwolił na wyczerpanie sprawy.
Zasady ustalania kolejności w I Lidze Rugby
Przede wszystkim należy z zauważyć, że prawo interpretacji regulaminu przysługuje Komisji Gier i Dyscypliny. Wskazanie podmiotu dokonującego wiążącej wykładni regulaminów jest częstym rozwiązaniem w świecie sportu. Z tego względu to zdanie Komisji i jest kluczowe i decydujące, a wszelkie rozważania mają wyłącznie charakter teoretyczny.
Rozgrywki I Ligi Rugby dzielą się na trzy fazy, zasadniczą, play-out i play-off. Pierwsza rozgrywana jest faza zasadnicza w systemie każdy z każdym. Kolejność rozgrywania meczów ustalana jest według tak zwanej tabeli Bergera. Jest to jedna z metod parowania rywali, przy czym do ustalenia par w poszczególnych kolejkach konieczne jest ustalenie klasyfikacji z poprzedniego sezonu.
W fazie play-out drużyny z piątego i szóstego miejsca grają dwa mecze. Drużyna, która wygra dwumecz pozostaje w pierwszej lidze, natomiast przegrany spada do drugiej ligi. W fazie play-off biorą udział cztery drużyny. W pierwszym etapie fazy play-off drużyny w parach grają po dwa mecze. Po dwumeczu tworzy się małą tabelę i zwycięzca przechodzi do meczu finałowego. Z kolei mecz finałowy jest jeden. W meczach play-off nie przewiduje się dogrywek, ani konkursu rzutów karnych.
Zasady ustalania kolejności
W każdej fazie kolejność drużyn ustalana jest zgodnie z paragrafem IV regulaminu (nazewnictwo poszczególnych jednostek redakcyjnych zgodne z nomenklaturą przyjętą w regulaminie). W przywołanym przepisie wprost wskazano, że o końcowej klasyfikacji w poszczególnych fazach decydują w kolejności:
1. większa liczba zdobytych dużych punktów łącznie z bonusowymi, (w fazie Play Off oraz Play Out nie wlicza się punktów bonusowych tworząc „małe tabele”),
2. rezultaty bezpośrednich spotkań pomiędzy zainteresowanymi (mała tabela, uwzględniająca również punkty bonusowe (w fazie Play Off oraz Play Out nie wlicza się punktów bonusowych),
3. korzystniejszy stosunek małych punktów,
4. większa liczba zdobytych małych punktów,
5. mniejsza liczba wykluczeń,
6. mniejsza liczba upomnień,
7. wyższe miejsce w klasyfikacji w sezonie poprzedzającym,
8. losowanie.
Losowanie jest zatem jedną z możliwości ustalenia kolejności, ale dopiero ostatnią. Z uwagi na specyfikę gier w systemie pucharowym część zasad jest nieco inna niż w wypadku fazy zasadniczej. Zastosowania nie mają na przykład przepisy dotyczące punktów bonusowych przy małych tabelach. Równocześnie trzeba zauważyć, że kolejny z punktów wskazanych w paragrafie IV ma zastosowanie tylko jeżeli wcześniejsze nie rozstrzygną pozycji drużyn. Jeżeli w fazie zasadniczej dwie drużyny mają taką samą liczbę punktów decyduje bezpośredni bilans spotkań. W przypadku remisu decyduje korzystniejszy bilans małych punktów zdobytych w fazie zasadniczej. Co istotne, punkt 3 nie jest częścią poprzedniego punktu o małej tabeli. Z tego właśnie powodu uwzględnia się bilans małych punktów powinien odnosić się do całej fazy, a nie małej tabeli. Dalszymi możliwościami jest ustalenie miejsc w danej fazie na podstawie większej liczby zdobytych punktów, mniejszej liczby wykluczeni oraz dalej upomnień.
Przedostatnim w kolejności rozwiązaniem jest wyższe miejsce w klasyfikacji w sezonie poprzedzającym. Może powstać wątpliwość w jaki sposób należy zastosować przepis jeżeli jedna z drużyn w poprzednim sezonie grała w II lidze lub Ekstralidze. Warto zauważyć, że postanowienie odnosi się ogólnie do „wyższego miejsca w klasyfikacji”, a nie wyższego miejsca w rozgrywkach pierwszej ligi. Zgodne z zasadami współzawodnictwa wydaje się zatem celowe uznanie, że przy ustalaniu wyższego miejsca w klasyfikacji wyżej powinna być drużyna, która w poprzednim sezonie grała w Ekstralidze Rugby. W przeciwnym razie drużyna spadająca z Ekstraligi Rugby byłaby w sposób nieuzasadniony karana za swój wcześniejszy, wyższy wynik sportowy.
Dodatkowo za takim rozwiązaniem przemawia także fakt, że w paragrafie III w części dotyczącej fazy zasadniczej wprost wskazano, że klasyfikacja końcowa uwzględnia awans z II Ligi Rugby i spadek z Ekstraligi Rugby.
W tym miejscu trzeba jednak zauważyć, że choć wprost określono klasyfikację drużyn wymieniając je nawet w odpowiedniej kolejności, to równocześnie zauważono, że jest to rozstawienie do sporządzenia tabeli Bergera. Skoro jednak jednym punkcie postanowiono o ustalaniu klasyfikacji końcowej z uwzględnieniem spadków i awansów, to konsekwentnie należałoby również postąpić w innych sytuacjach lub w regulaminie wprost wskazać, że zastosowanie znajdują inne zasady. Brak jest bowiem racjonalnych podstaw do przyjęcia, że w innych wypadkach klasyfikacja miałaby być ustalana według odrębnych zasad. Wydaje się także, że niezależnie od fazy chodzi o klasyfikację końcową. Wynika to z faktu, że przepis stanowi o wyższym miejscu w klasyfikacji w sezonie poprzedzającym, czyli sezonie już zakończonym.
Jeżeli żadne z powyższych rozwiązań nie przyniesie rezultatu ostatnim sposobem ustalania kolejności jest losowanie.
Wskazane powyżej zasady mają zastosowanie do ustalania końcowej klasyfikacji w każdej z faz o ile w zasadach dotyczących danej fazy wprost nie wskazano inaczej. Z tego powodu należy brać pod uwagę osiągnięcia (punkty, małe punkty, upomnienia) z danej fazy. Wyjątkiem w tym zakresie jest klasyfikacja w sezonie poprzedzającym, o czym w dalszej części artykułu. Odrębności dotyczą wyłącznie punktów bonusowych i małych tabel w wypadku meczu finałowego.
Mecz Finałowy
Rozgrywany jest tylko jeden mecz finałowy. Z tego względu w paragrafie III w sekcji dotyczącej fazy play-off w pkt. 3 nie wskazano, że tworzy się małą tabelę. Inaczej postąpiono w przypadku meczów między pierwszą i czwartą oraz drugą i trzecią drużyną wprost wskazano, że po rozegraniu dwóch meczów tworzy się „małą tabelę, w której o kolejności drużyn decyduje paragraf IV regulaminu” (odpowiednio punkt 1 i 2). Zgodnie z zasadami interpretacji tekstów prawnych, a contrario należy przyjąć, że w przypadku meczu finałowego nie tworzy się małej tabeli.
Przywoływany punkt 3 wskazuje, że „Mecz finałowy rozgrywany jest na boisku drużyny, która po rundzie zasadniczej była na wyższym miejscu w tabeli. Zwycięzca meczu finałowego zdobędzie tytuł Mistrza Polski 1 Ligi Rugby oraz otrzyma prawo rozegrania meczu barażowego (o awans do Ekstraligi) z drużyną, która zajmie ostatnie miejsce w klasyfikacji końcowej rozgrywek Ekstraligi Rugby XV w sezonie 2021/2022.”. Co należy zrobić jeżeli mecz finałowy zakończy się remisem?
Brak Mistrza 1 ligi?
Jedną z możliwości jest ścisłe dokonanie interpretacji zdania drugiego i uznanie, że tylko zwycięzca meczu finałowego może zdobyć tytuł Mistrza Polski 1 Ligi Rugby i mieć prawo do gry w barażach. Literalna wykładnia kazałaby zatem restrykcyjnie podchodzić do uregulowania i przyjąć, że aby zdobyć tytuł mecz należy wygrać. Skoro mecz zakończył się remisem, a nie ma możliwości rozgrania dogrywki, czy też kolejnego meczu żadna z drużyn nie uzyskałaby tytułu.
Taka interpretacja wydaje się jednak zbyt rygorystyczna. Przede wszystkim pomijany jest paragraf IV, w którym jasno wskazano, że ma on zastosowanie do każdej fazy rozgrywek. Zresztą, nawet gdyby przyjąć, że poprzez losowanie wyłoniono tylko zwycięzcę meczu, to byłoby to rozwiązanie całkowicie nieuregulowane w regulaminie. Zasady rozgrywek nie przewidują bowiem losowania zwycięzcy meczu, a jedynie losowanie drużyny, która będzie wyżej sklasyfikowana. W konsekwencji, równie dobrze mogłoby dojść do rozegrania dogrywki, która także nie została przewidziana w regulaminie.
Decydujący bilans małych punktów?
Skoro nie ma zasad ustalania zwycięzcy meczu finałowego, w wypadku remisu o kolejności końcowej w fazie play-off decydują postanowienia paragrafu IV. Oba zespoły zdobyły tyle samo punktów zarówno w fazie play-off, jak i w bezpośrednim spotkaniu między sobą w tej fazie. Z tego powodu nie mogą być zastosowane pierwsze z dwóch punktów paragrafu IV. Kolejną przesłanką do ustalenia kolejności jest korzystniejszy stosunek małych punktów w danej fazie. Wobec remisu w finale kluczowy jest bilans małych punktów we wcześniejszych meczach w fazie play-off. W tym aspekcie lepsza była drużyna z Białegostoku, która swoje mecze wygrała wyżej niż Sparta.
Gdyby zasada wskazana w punkcie 3 nie przyniosła rezultatu decydowałaby większa liczba zdobytych małych punktów, ewentualnie mniejsza liczba wykluczeń lub mniejsza liczba upomnień w fazie. Gdyby również to nie przyniosło rezultatu decyduje klasyfikacja końcowa w poprzednim sezonie. W tym wypadku powstaje problem, jak potraktować Spartę Jarocin, która w poprzednim sezonie grała w Ekstralidze Rugby. Jak wskazano powyżej, słuszne wydaje się, aby podobnie jak przy ustalaniu klasyfikacji do tabeli Bergera, drużyna spadająca z Ekstraligi była sklasyfikowana wyżej niż pozostałe drużyny.
A może jednak mała tabela?
Jest jeszcze jedna z możliwości, w której na podstawie analogii należałoby zastosować regulacje dotyczące meczów półfinałowych. W takim wypadku trzeba byłoby utworzyć małą tabelę, w której brane byłyby pod uwagę wyniki meczu finałowego, czyli w praktyce mniejsza liczba wykluczeń, mniejsza liczba upomnień, wyższe miejsce w klasyfikacji w sezonie poprzedzającym i na końcu losowanie. W takim wypadku jednak nadal losowanie również nie wydaje się właściwe ponieważ decydująca powinna klasyfikacja końcowa w poprzednim sezonie.
Dopiero gdyby drużyny zajęły to samo miejsce w poprzednim sezonie o klasyfikacji powinno zdecydować losowanie.
Podsumowanie
Zwycięzcą ligi okazała się Sparta, która była też najlepszą drużyną w fazie zasadniczej. Jednakże sposób w jaki Spartanie osiągnęli sukces wydaje się sprzeczny z duchem sportu i chyba też regulaminem ligi. W tym drugim aspekcie jest jednak szereg wątpliwości interpretacyjnych, które powodują, że bez względu na decyzję budziłaby ona kontrowersje. Najdalej idącym rozwiązaniem wynikającym z regulaminu byłoby uznanie, że żadna z drużyn nie okazała się zwycięzcą ligi. W efekcie nikt nie miałby prawa do gry o Ekstraligę. W naszej ocenie, chcąc uniknąć tak drastycznych konsekwencji należało zastosować paragraf IV regulaminu, który decyduje o kolejności w danej fazie i pozwalał na uniknięcie losowania będącego ostatecznością. Na koniec trzeba jednak przypomnieć, że kluczowe w tym zakresie jest stanowisko Komisji Gier i Dyscypliny.
Zapraszamy także do zapoznania się z filmem w tym temacie: https://youtube.com/shorts/ryeYtLcKpAQ