Ekwiwalent transferowy w przepisach PZPN

W świecie sportu istnieje podwójny reżim przepisów prawnych. Po pierwsze kluby i zawodnicy muszą przestrzegać porządku krajowego i przyjętych ustaw. Po drugie, uczestnicy sportu podlegają też regulacjom związkowym, stanowionym przez FIFA i PZPN.

Te drugie, chociaż czysto teoretycznie nie są przepisami prawa, w praktyce odgrywają niezwykle doniosłą rolę i są często przestrzegane bardzo skrupulatnie. Ich łamanie grozi bowiem sankcjami dyscyplinarnymi i może utrudnić albo uniemożliwić klubom grę w rozgrywkach piłkarskich. To z kolei wiązałoby się z utratą możliwości jakiegokolwiek zarobkowania przez kluby i zawodników. Dlatego przepisy związkowe są powszechnie respektowane w środowisku piłkarskim.

Ekwiwalent za wyszkolenie

Jedną z regulacji PZPN jest ustanowienie tzw. ekwiwalentu za wyszkolenie zawodnika. Rozwiązanie to ma rekompensować klubom koszty poniesione na edukację piłkarską stosunkowo młodych zawodników, w sytuacji gdy ci nieodpłatnie (bez umowy transferowej) zmieniają barwy klubowe na inne. W efekcie tych przepisów klub pozyskujący wolnego zawodnika musi zapłacić poprzedniemu klubowi rejestracji tego zawodnika odpowiednią kwotę ekwiwalentu. Im dłużej zawodnik był zarejestrowany w poprzednim klubie, tym większy będzie do zapłacenia ekwiwalent.

Kiedy ekwiwalent jest należny?

Ekwiwalent płaci się wtedy, gdy zawodnik w wieku do 23 roku życia zmienia przynależność klubową bez umowy transferowej. W przypadku jakiejkolwiek umowy transferowej (nawet nieodpłatnej) uznaje się, że ekwiwalent został uregulowany już w tej umowie. Dotyczy to więc tylko zawodników wolnych, po wygaśnięciu kontraktu albo deklaracji gry amatora. Ekwiwalentu nie płaci się także wtedy, gdy zawodnik pozostawał bez klubu przez przynajmniej 12 miesięcy.

Kto otrzymuje ekwiwalent?

Ekwiwalent otrzymuje tylko klub ostatniej rejestracji. Kluby szkolące zawodnika wcześniej ekwiwalentu już nie otrzymują, a to dlatego, że powinny tę należność uzyskać przy poprzednich transferach (albo w ramach transferów odpłatnych albo w ramach ekwiwalentu). W założeniach więc każdy klub szkolący zawodnika ma otrzymać jakąś rekompensatę za jego szkolenie po każdej zmianie przynależności, chyba że któryś klub zrzeknie się należnej mu kwoty. W łańcuchu tym każdy kolejny klub ma zapłacić poprzedniemu jakąkolwiek rekompensatę, aż do ukończenia przez zawodnika 24 roku życia.

Kiedy ekwiwalentu nie trzeba płacić?

Obowiązek zapłaty ekwiwalentu nie powstanie gdy:

1. Kontrakt zostanie rozwiązany z winy klubu;
2. Zawodnik przez przynajmniej 12 miesięcy pozostawał bez klubu;
3. Zmiana przynależności klubowej dotyczy klubów najniższych klas rozgrywkowych (między klubami tzw. V kategorii – np. A, B i C klasa).

Transfery pomostowe

W przypadku gdy w ciągu kolejnych 18 miesięcy po bezpłatnym transferze zawodnik znowu zmieni przynależność klubową na klub wyższej kategorii (niezależnie od podstawy), to ten klub wyższej kategorii musi zapłacić ekwiwalent pierwotnemu klubowi zawodnika. Najłatwiej zobrazować to na przykładzie. Klub 1 szkoli zawodnika, który przechodzi nieodpłatnie do klubu 2 (I liga), a następnie zostaje transferowany do klubu 3 (Ekstraklasa). W tej sytuacji klub 3 musi dopłacić klubowi 1 różnicę ekwiwalentu, tak jakby klub 3 pozyskał zawodnika nieodpłatnie bezpośrednio z klubu 1. Klub 3 nie płaci wtedy całości ekwiwalentu, a jedynie dopłaca kwotę, której klub 1 nie mógł otrzymać z klubu 2. Dodatkowo ostatni klub płaci także ekwiwalent na rzecz klubu nr 2, jeżeli spełnione są ku temu przesłanki. O transferach pomostowych na przykładzie Jakuba Świerczoka pisaliśmy tutaj.

Jak obliczyć ekwiwalent?

Ekwiwalent oblicza się według wzoru przyjętego przez PZPN. E = L x W x M. Rozumieć go należy tak:

E – to kwota ekwiwalentu, czyli wynik działania określi wartość pieniężną jaką trzeba zapłacić drugiemu klubowi.

L – to czas rejestracji w klubie liczony latami. 1 rok to 1 L. Ułamki lat liczy się według dni rejestracji zawodnika w klubie (np. 183 dni z 366 dni to 0,5 L).

W – to współczynnik kategorii wiekowej. Jest to przypisana wartość dla poszczególnych lat zawodnika. Współczynnik ten wynosi:

1. 500 – dla zawodnika w wieku między 12 a 14 lat;
2. 2000 – dla zawodnika w wieku między 15 a 18 lat;
3. 3000 – dla zawodnika w wieku między 19 a 21 lat.

Współczynnik liczy się odpowiednio dla każdego okresu rejestracji. Oznacza to, że jeśli zawodnik był zarejestrowany w klubie od 13 do 17 roku życia, to najpierw obliczamy ekwiwalent dla szkolenia w latach 13-14, a później dodajemy do tego ekwiwalent za szkolenie w latach 15-17. Rok życia obliczany jest wedle rocznika zawodnika.

M – to mnożnik klasy rozgrywkowej klubu pozyskującego. Zależy więc od ligi, w której gra nowy klub zawodnika. Mnożnik wynosi:

1. 6 – dla klubów Ekstraklasy;
2. 3 – dla I i II ligi;
3. 1 – dla II ligi, Ekstraligi kobiet, klubów uczestniczących wyłącznie w rozgrywkach juniorów (chłopców) dowolnej kategorii wiekowej;
4. 0,5 – dla IV ligi, klasy okręgowej, I i II ligi kobiet, Ekstraklasy i I ligi futsalu;

Najniższe ligi (niewymienione wyżej) mają czasami mnożnik 0, a czasami 0,5. Mnożnik 0 przyjmuje się wtedy, gdy kluby te pozyskują zawodników między sobą (jeden klub z B klasy od innego klubu z B klasy). Natomiast mnożnik 0,5 przyjmuje się wtedy, gdy zawodnika tego pozyskują z lig wyższych (opisanych wyżej).

Do powyższego wzoru należy więc podstawić konkretne dane. Uzyskany wynik będzie stanowił kwotę ekwiwalentu należną za szkolenie zawodnika.

Dodatkowo w razie zmiany przynależności klubowej przez zawodnika, który ukończył 22 albo 23 lata, ekwiwalent jest amortyzowany, czyli uzyskany wynik pomniejsza się – odpowiednio – o 25% albo 50%. Natomiast dla zawodnika, który ukończył 24 rok życia ekwiwalent jest amortyzowany aktualnie o 100%, czyli w ogóle się ekwiwalentu nie płaci.

Szkolenie w czasie wypożyczenia

Młodzi zawodnicy są często wypożyczani do innych klubów, żeby zapewnić im regularną grę. Powstaje wtedy pytanie czy okres wypożyczenia wlicza się do czasu szkolenia przy wyliczaniu ekwiwalentu, ewentualnie czy klub wypożyczający otrzyma jakąś część ekwiwalentu za szkolenie zawodnika.

Odpowiedź na te zagadnienia sprowadza się do ustalenia czy transfer czasowy był odpłatny czy nie. Przy odpłatnym transferze czasowym, okres rejestracji zawodnika zalicza się na poczet szkolenia przez klub pozyskujący (klub, w którym zawodnik przez ten czas grał). Jeżeli za zawodnika tego inny klub zapłaci ekwiwalent, to tym ekwiwalentem musi podzielić się z klubem wypożyczającym, zgodnie z okresem rejestracji zawodnika.

Przy transferze czasowym nieodpłatnym cały okres wypożyczenia jest zaliczany na poczet szkolenia w klubie macierzystym. Na potrzeby obliczania ekwiwalentu przyjmuje się więc fikcję, że zawodnik pozostawał cały czas szkolony w swoim pierwotnym klubie. Klub, w którym zawodnik czasowo grał nie otrzyma nic z ekwiwalentu.

Przykłady obliczeń z omówieniem

Dla ułatwienia obliczeń na potrzeby przykładów przyjąć należy, że okres rejestracji trwał przez pełną liczbę dni w każdym roku.

Przykład 1:

Zawodnik szkolił się w klubie X (Ekstraklasa) w wieku od 19 do 21 lat, następnie przeszedł nieodpłatnie po wygaśnięciu kontraktu do klubu Y (klasa okręgowa).

Ekwiwalent można obliczyć jednym działaniem: E = 3 (3 lata szkolenia) x 3000 (współczynnik wiekowy) x 0,5 (mnożnik klasy klubu pozyskującego) = 4500 zł.

Ekwiwalent wyniesie w tym przypadku 4.500 zł.

Przykład 2:

Zawodnik szkolił się w klubie X (II liga) w wieku od 12 do 16 roku życia. Następnie przeszedł nieodpłatnie od razu po wygaśnięciu kontraktu do klubu Y (Ekstraklasa).

Najpierw obliczany jest ekwiwalent za szkolenie w wieku 12-14 lat. E = 2 (2 lata w wieku 12-14) x 500 (współczynnik dla kategorii wiekowej 12-14) x 6 (mnożnik dla klubu pozyskującego z ESA) = 6000

Dalej obliczany jest ekwiwalent za szkolenie w wieku 15-16 lat. E = 2 (2 lata w wieku 15-16) x 2000 (współczynnik dla kategorii wiekowej 15-18) x 6 (mnożnik dla klubu pozyskującego z ESA) = 24000

Następnie wyniki się sumuje: 24000+6000=30000. W tym przykładzie należny ekwiwalent będzie wynosić trzydzieści tysięcy złotych.

Przykład 3:

Zawodnik szkolił się w klubie X (Ekstraklasa) w wieku od 19 do 21 lat, następnie przeszedł nieodpłatnie po wygaśnięciu kontraktu do klubu Y (klasa okręgowa), po czym po 12 miesiącach przeszedł do klubu Z (Ekstraklasa).

W tym przypadku ekwiwalent płaci najpierw klub Y dla klubu X. Wyniesie on 3 x 3000 x 0,5 = 4500 zł.

Następnie Klub Z musi dopłacić ekwiwalent klubowi X, tak jakby klub Z sam pozyskał zawodnika z klubu X, ale ta kwota będzie pomniejszona o to, co klub X otrzymał już od klubu Y. Klub Z zapłaci więc: 3 x 3000 x 6 = 54000 zł – 4500 zł (kwota zapłacona przez klub Y) = 49500 zł. Ta kwota musi zostać uiszczona przez klub Z na rzecz klubu X. Dodatkowo klub Z musi zapłacić ekwiwalent za rok szkolenia na rzecz klubu Y, jeżeli transfer nie został przeprowadzony na podstawie umowy.

Podsumowanie

Ekwiwalenty to istotne zagadnienie w polskiej piłce. Należy pamiętać, że ekwiwalent płaci się wtedy, gdy kluby nie zawrą umowy transferowej ani innego porozumienia. Odmowa uiszczenia należnej kwoty naraża na odpowiedzialność dyscyplinarną. Spory dotyczące ekwiwalentów rozstrzyga Piłkarski Sąd Polubowny przy PZPN.