Rolnik indywidualny a zakup ziemi rolnej – zasady, ograniczenia i wymagania
Kim jest rolnik indywidualny?
Rolnik indywidualny często zastanawia się, jak poradzić sobie z ograniczeniami związanymi z zakupem gruntów rolnych, zwłaszcza w kontekście prawa pierwokupu Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa (KOWR). Jedno z najczęściej pojawiających się pytań w tym zakresie – obok kwestii związanych z klasyfikacją gruntu – brzmi: „jak poradzić sobie z pierwokupem KOWR?”.
Grunty rolne w Polsce podlegają szczególnej ochronie prawnej, co wynika z Ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego z dnia 11 kwietnia 2003 r. Celem tych regulacji jest przede wszystkim zapobieganie spekulacji gruntami, utrzymanie ich w rękach rolników oraz ochrona potencjału produkcyjnego polskiej ziemi. Oznacza to, że zarówno osoby fizyczne, jak i przedsiębiorcy, którzy nie posiadają statusu rolnika, mogą napotkać liczne ograniczenia w zakupie i wykorzystaniu gruntów rolnych.
Kto może kupić grunt rolny?
Rolnik indywidualny ma największe uprawnienia:
Grunty rolne o powierzchni powyżej 1 ha mogą być kupowane głównie przez rolników indywidualnych, czyli osoby spełniające następujące warunki: posiadają kwalifikacje rolnicze (np. ukończone studia rolnicze lub odpowiednie doświadczenie), są właścicielami lub dzierżawcami gospodarstwa rolnego do 300 ha, zamieszkują w gminie, gdzie znajduje się grunt, przez co najmniej 5 lat, osobiście prowadzą gospodarstwo rolne.
Osoby i podmioty spoza rolnictwa:
Osoba niebędąca rolnikiem może kupić grunt rolny do 1 ha bez dodatkowych ograniczeń. Jeśli chce kupić grunt powyżej 1 ha, musi uzyskać zgodę Dyrektora Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa (KOWR), który może też skorzystać z prawa pierwokupu. Spółki i inne osoby prawne również muszą spełniać rygorystyczne warunki lub uzyskać zgodę KOWR.
KOWR ma prawo pierwokupu, czyli może przejąć ziemię po cenie rynkowej, jeśli jest ona sprzedawana osobie niebędącej rolnikiem. Może też skorzystać z prawa wykupu, jeśli ziemia jest przenoszona w inny sposób niż sprzedaż (np. darowizna, aport do spółki).
Rolnik indywidualny według ustawy – definicja i wymagania
Zgodnie z ustawą o kształtowaniu ustroju rolnego (UKUR), rolnik indywidualny to osoba fizyczna spełniająca łącznie następujące warunki:
- Jest właścicielem, użytkownikiem wieczystym, dzierżawcą lub posiadaczem samoistnym gospodarstwa rolnego o powierzchni nie większej niż 300 ha użytków rolnych.
- Osobiście prowadzi gospodarstwo rolne – oznacza to, że rolnik faktycznie zarządza gospodarstwem, podejmuje decyzje dotyczące produkcji rolnej i nie jest jedynie formalnym właścicielem ziemi.
- Posiada kwalifikacje rolnicze, czyli spełnia jeden z poniższych warunków:
- ukończył studia rolnicze,
- ukończył szkołę średnią lub zawodową o profilu rolniczym,
- ma co najmniej 5 lat doświadczenia w prowadzeniu gospodarstwa rolnego lub pracy w rolnictwie.
- Mieszka w gminie, na terenie której znajduje się przynajmniej część jego gospodarstwa, przez co najmniej 5 lat przed zakupem ziemi.
Spełnienie wszystkich tych warunków uprawnia do zakupu ziemi rolnej powyżej 1 ha bez konieczności uzyskania zgody Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa (KOWR).
Jak zostać rolnikiem indywidualnym?
W praktyce zdobycie kwalifikacji rolniczych poprzez edukację oznacza, że konieczne jest ukończenie programu nauczania w placówce edukacyjnej o profilu rolniczym, co wiąże się zarówno z teorią, jak i praktycznymi zajęciami.
Szczegółową rozpiskę kierunków, których ukończenie uznawane jest za „uzyskanie wykształcenia rolniczego zasadniczego zawodowego, zasadniczego branżowego, średniego, średniego branżowego lub wyższego” zawiera rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 17 stycznia 2012 r. w sprawie kwalifikacji rolniczych posiadanych przez osoby wykonujące działalność rolniczą[1].
Z powyższym rozporządzeniem warto się zapoznać i wybrać interesujący nas kierunek. Co ciekawe, za uzyskanie wykształcenia wyższego rolniczego uznaje się m.in. architekturę krajobrazu czy weterynarię. Kierunki te wymagają jednak znacznych nakładów czasowych. Innymi słowy mało prawdopodobne jest, że ktoś kto wybrał w latach młodzieńczych inny kierunek zdecyduje się na ich wybór.
Na szczęście istnieją kursy organizowane przez różne podmioty prywatne przygotowujące do uzyskania uprawnień: ROL.04 oraz ROL.10. Ten pierwszy daje kwalifikacje do pracy jako rolnik, zaś drugi daje możliwość uzyskania tytułu technika rolnika. Kursy są oczywiście płatne.
Wydawałoby się, że płatne kursy obiecujące drogę do możliwości zakupu nieruchomości rolnych będą szybkie i proste – w praktyce jednak jest inaczej i z licznych źródeł słyszymy, że są one dość wymagające. Nie tylko czasowo (kilkaset godzin kursu), lecz również jeżeli chodzi o poziom wiedzy (w szczególności technicznej).
Wybierając kurs nie można jednak zapominać o tym, że obok uprawnień trzeba również spełnić pozostałe wymagania: posiadanie gospodarstwa rolnego (i jego osobiste prowadzenie) oraz zamieszkanie w gminie, w której leży nabywana przez nas nieruchomość rolna przez okres przynajmniej 5 lat.
Oczywiście obok powyższych kwestii należy zbadać inne okoliczności związane z nieruchomością. To czy obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego lub chociaż studium. Jaką mamy klasę gruntu, czy możemy działać w tym zakresie.
[1] https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20120000109/O/D20120109.pdf