Dyrektywa EAA w Polsce

Dyrektywa EAA

Dyrektywa EAA

Dyrektywa EAA, wchodząca w życie w Polsce poprzez Ustawę z dnia 26 kwietnia 2024 r. to kamień milowy w dążeniu do pełnej inkluzji cyfrowej.

Z dniem 28 czerwca 2025 roku na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, podobnie jak w innych krajach członkowskich Unii Europejskiej, wchodzi w życie Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług, powszechnie znana jako European Accessibility Act (EAA). Jest to akt prawny mający na celu stworzenie zintegrowanego rynku, na którym produkty i usługi są w pełni dostępne dla osób z niepełnosprawnościami. Dla polskiego sektora biznesowego, szczególnie dla podmiotów aktywnie działających w przestrzeni cyfrowej, ta regulacja oznacza konieczność dogłębnego przeglądu i dostosowania funkcjonujących modeli biznesowych do nowych, obligatoryjnych standardów dostępności.

Geneza i Proces Legislacyjny Dyrektywy EAA na Poziomie Unijnym

Idea stworzenia kompleksowego aktu prawnego dotyczącego dostępności na szczeblu unijnym dojrzewała przez wiele lat, będąc odpowiedzią na rosnącą świadomość praw osób z niepełnosprawnościami oraz potrzebę harmonizacji rynku wewnętrznego. Impulsem do prac nad EAA była m.in. Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych (UN CRPD), ratyfikowana przez wszystkie państwa członkowskie UE, która zobowiązuje sygnatariuszy do zapewnienia osobom z niepełnosprawnościami dostępu do informacji i technologii.

Wieloletnie dyskusje ukazały fragmentaryzację przepisów krajowych dotyczących dostępności, co prowadziło do powstawania barier w handlu transgranicznym oraz utrudniało osobom z niepełnosprawnościami swobodne korzystanie z usług na terenie Unii. Komisja Europejska po raz pierwszy przedstawiła propozycję Dyrektywy EAA w grudniu 2015 roku, po szerokich konsultacjach publicznych i analizach wpływu. Proces legislacyjny był złożony i wymagał intensywnych negocjacji między trzema głównymi instytucjami unijnymi: Komisją Europejską, Parlamentem Europejskim i Radą Unii Europejskiej.

Kluczowymi aktorami w tym procesie były organizacje reprezentujące osoby z niepełnosprawnościami, które aktywnie lobbowały na rzecz ambitnych i szerokich wymogów. Z drugiej strony, przedstawiciele przemysłu zgłaszali obawy dotyczące potencjalnych kosztów dostosowania i skali wymaganych zmian. Ostatecznie, po latach prac i kompromisów, Parlament Europejski i Rada przyjęły Dyrektywę 2019/882 w kwietniu 2019 roku. Jej wejście w życie nastąpiło 27 czerwca 2019 roku, a państwa członkowskie otrzymały trzy lata na jej transpozycję do prawa krajowego (do 28 czerwca 2022 r.) oraz kolejne trzy lata na jej stosowanie (od 28 czerwca 2025 r.).

Proces Transpozycji Dyrektywy EAA do Polskiego Prawa

Polska, jako państwo członkowskie UE, była zobowiązana do wdrożenia Dyrektywy EAA do swojego porządku prawnego. Proces ten wymagał opracowania i uchwalenia odpowiedniej ustawy, która szczegółowo określiłaby obowiązki podmiotów gospodarczych. Kluczowym aktem prawnym transponującym Dyrektywę EAA jest Ustawa z dnia 26 kwietnia 2024 r. o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze.

Nowa ustawa jest uzupełnieniem istniejącej już Ustawy o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych, rozszerzając obowiązki w zakresie dostępności na sektor prywatny.

Zakres Podmiotowy i Przedmiotowy Ustawy o Zapewnianiu Dostępności w Polsce

Polska ustawa precyzyjnie określa, które podmioty i które produkty oraz usługi podlegają obowiązkowi dostosowania do wymogów dostępności. Z perspektywy działalności gospodarczej, kluczowe znaczenie mają następujące obszary:

  • Usługi cyfrowe:
    • Usługi handlu elektronicznego: Platformy e-commerce, sklepy internetowe, portale aukcyjne.
    • Usługi bankowe: Bankowość internetowa i mobilna, bankomaty.
    • Usługi telekomunikacyjne: Strony internetowe i aplikacje mobilne operatorów.
    • Usługi audiowizualne: Serwisy streamingowe, platformy VOD.
    • Usługi transportu pasażerskiego: Strony internetowe, aplikacje mobilne i systemy informacyjne dotyczące biletów, rozkładów jazdy.
    • Usługi związane z dostępem do usług społecznych, opieki zdrowotnej, zatrudnienia.
  • Produkty:
    • Komputery i systemy operacyjne.
    • Smartfony, tablety i inne urządzenia mobilne.
    • Terminalne płatnicze (POS), bankomaty.
    • Urządzenia do obsługi klienta (np. biletomaty, automaty vendingowe z ekranami dotykowymi).

Ważna uwaga dotycząca MŚP: Polska ustawa, podobnie jak Dyrektywa EAA, przewiduje pewne odstępstwa dla mikroprzedsiębiorstw. Co do zasady, mikroprzedsiębiorstwa są zwolnione z obowiązku zapewnienia dostępności usług. Jednakże, zwolnienie to nie ma charakteru absolutnego i należy każdorazowo zweryfikować jego zastosowanie w odniesieniu do konkretnego rodzaju prowadzonej działalności.

Dyrektywa EAA

Kluczowe Wymogi Dostępności dla Stron Internetowych i Aplikacji Mobilnych: Standard WCAG 2.1 AA

Polska ustawa precyzyjnie odwołuje się do międzynarodowego standardu Wytycznych dla Dostępności Treści Internetowych (WCAG) w wersji 2.1 na poziomie AA. Jest to globalny zestaw wytycznych opracowany przez World Wide Web Consortium (W3C), mający na celu uczynienie treści internetowych bardziej dostępnymi dla osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Kluczowe wymagania można pogrupować w cztery zasady, określane akronimem POUR (Perceivable, Operable, Understandable, Robust):

  1. Postrzegalność (Perceivable): Informacje i komponenty interfejsu użytkownika muszą być przedstawione w sposób, który może być postrzegany przez wszystkich użytkowników, niezależnie od ich ograniczeń sensorycznych.
    • Alternatywy dla treści nietekstowych: Każdy element graficzny (zdjęcie, ikona, wykres, diagram) musi posiadać tekstową alternatywę (tzw. alt text), która opisuje jego zawartość i funkcję. Pliki wideo powinny mieć napisy, transkrypcje lub audiodeskrypcję.
    • Adaptowalność: Układ strony i jej treść powinny być elastyczne, umożliwiając użytkownikom dostosowanie ich do swoich potrzeb (np. zwiększanie rozmiaru czcionki, zmiana kontrastu, dostosowanie odstępów, możliwość rezygnacji z automatycznego odtwarzania mediów).
    • Rozróżnialność: Należy zapewnić wystarczający kontrast między tekstem a tłem (zalecane proporcje to minimum 4.5:1 dla normalnego tekstu). Informacje nie powinny być przekazywane wyłącznie za pomocą koloru (np. błędy w formularzu powinny być wskazane również tekstowo).
  2. Funkcjonalność (Operable): Komponenty interfejsu użytkownika i nawigacja muszą być funkcjonalne i obsługiwane przez wszystkich użytkowników.
    • Dostępność z klawiatury: Cała funkcjonalność strony internetowej lub aplikacji mobilnej musi być dostępna i obsługiwana wyłącznie za pomocą klawiatury (klawiszy Tab, Enter, Spacja, strzałek). Użytkownik nie powinien być zmuszony do używania myszki.
    • Wystarczający czas: Użytkownikom należy zapewnić wystarczający czas na przeczytanie i interakcję z treścią (np. możliwość wyłączenia limitów czasu dla formularzy, czytanie długich tekstów).
    • Unikanie wywoływania drgawek: Treści nie mogą zawierać elementów, które mogą wywoływać drgawki lub reakcje fotouczuleniowe (np. bardzo szybko migające światła, błyski).
    • Łatwa nawigacja: Należy zapewnić logiczną i przewidywalną kolejność tabulacji, czytelne i spójne nagłówki, linki „przeskocz do treści” (skip links) oraz zrozumiałe tytuły stron.
  3. Zrozumiałość (Understandable): Informacje i obsługa interfejsu użytkownika muszą być zrozumiałe dla wszystkich użytkowników.
    • Czytelność: Treść tekstowa powinna być pisana jasnym i prostym językiem, z użyciem zrozumiałych słów i zwrotów. Długie, skomplikowane zdania powinny być unikane.
    • Przewidywalność: Interfejs użytkownika powinien działać w sposób przewidywalny i spójny. Np. linki powinny zachowywać się jak linki, a przyciski jak przyciski.
    • Pomoc w wprowadzaniu danych: Formularze powinny jasno wskazywać wymagane pola, podawać przykłady oczekiwanych danych, a także oferować czytelne komunikaty o błędach i sugestie dotyczące ich poprawy.
  4. Solidność (Robust): Treści muszą być wystarczająco solidne, aby mogły być interpretowane przez szeroki zakres programów użytkownika, w tym technologie wspomagające (np. czytniki ekranowe, programy do powiększania ekranu).
    • Kompatybilność: Należy zapewnić maksymalną kompatybilność z obecnymi i przyszłymi technologiami wspomagającymi, co wymaga stosowania standardów kodowania, semantycznego HTML (np. używanie prawidłowych tagów dla nagłówków, list, tabel) oraz dostępnych atrybutów ARIA (Accessible Rich Internet Applications).

Egzekwowanie Prawa i Konsekwencje Niezgodności w Polsce

Zgodnie z Ustawą z dnia 26 kwietnia 2024 r. o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze, organy kontrolne będą miały uprawnienia do weryfikacji zgodności produktów i usług z wymogami dostępności. Nadzór nad przestrzeganiem przepisów będzie sprawowany przez wyznaczone organy administracji publicznej, właściwe dla danego sektora (np. Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej dla usług telekomunikacyjnych, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, PFRON w zakresie monitorowania).

Konsekwencje niezgodności mogą być dotkliwe dla przedsiębiorców. Ustawa przewiduje możliwość nałożenia kar pieniężnych za niespełnienie wymogów dostępności. Wysokość kary może być zróżnicowana i zależeć od skali naruszenia, jego charakteru oraz obrotu przedsiębiorcy. W przypadku uporczywego lub rażącego naruszenia przepisów, kary mogą sięgać nawet do 10% rocznego obrotu przedsiębiorcy lub do dziesięciokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw za dany rok. Co więcej, niezgodność z EAA może prowadzić do skarg ze strony użytkowników, postępowań sądowych, a także znaczącego pogorszenia reputacji firmy i utraty zaufania konsumentów.

Praktyczne Kroki w Kierunku Zgodności dla Polskiego Przedsiębiorcy

Przygotowanie Państwa przedsiębiorstwa na wejście w życie Dyrektywy EAA wymaga strategicznego i systematycznego podejścia. Poniżej przedstawiono kluczowe działania:

  1. Audyt Dostępności Cyfrowej: Zlecenie profesjonalnego audytu Państwa stron internetowych, aplikacji mobilnych i innych cyfrowych produktów lub usług jest pierwszym i najbardziej fundamentalnym krokiem. Audyt powinien zostać przeprowadzony przez certyfikowanych specjalistów w dziedzinie dostępności cyfrowej, zgodnie ze standardami WCAG 2.1 AA. Wyniki audytu powinny jasno wskazać obszary wymagające poprawy oraz zaproponować konkretne rozwiązania.
  2. Opracowanie Strategii Dostępności: Na podstawie wyników audytu należy opracować kompleksową strategię wdrożenia dostępności. Powinna ona obejmować harmonogram prac, alokację zasobów (finansowych i ludzkich), zakres wymaganych zmian technicznych i treściowych, a także plan szkoleń dla personelu.
  3. Szkolenia dla Zespołu: Zapewnienie odpowiednich szkoleń dla Państwa pracowników jest kluczowe. Dotyczy to nie tylko programistów i projektantów UX/UI, ale także redaktorów treści, specjalistów ds. marketingu i obsługi klienta. Zrozumienie zasad WCAG i najlepszych praktyk projektowania dostępnego pozwoli na tworzenie i utrzymywanie dostępnych rozwiązań na każdym etapie.
  4. Wdrożenie Zmian Technicznych i Treściowych: Należy przystąpić do implementacji zidentyfikowanych zmian. Może to obejmować:
    • Modyfikację kodu: Zapewnienie semantycznego HTML, poprawnej struktury nagłówków, etykiet dla pól formularzy, atrybutów ARIA.
    • Dostosowanie interfejsu użytkownika: Zapewnienie odpowiedniego kontrastu, nawigacji klawiaturą, czytelnych komunikatów o błędach.
    • Tworzenie dostępnych treści: Dodawanie opisów alternatywnych do obrazów, transkrypcji i napisów do multimediów, pisanie prostym i zrozumiałym językiem.
  5. Testy Użyteczności z Osobami z Niepełnosprawnościami: Przeprowadzenie testów użyteczności z udziałem reprezentantów różnych grup osób z niepełnosprawnościami (np. osoby niedowidzące, niedosłyszące, z ograniczoną sprawnością ruchową) jest nieocenionym źródłem informacji. Bezpośrednie doświadczenia użytkowników pozwalają na wykrycie realnych barier, które mogły zostać pominięte w automatycznych testach.
  6. Ciągłe Monitorowanie i Utrzymanie: Dostępność nie jest jednorazowym projektem, lecz procesem ciągłym. Należy wdrożyć procedury regularnego monitorowania dostępności Państwa cyfrowych zasobów, a także zapewnić, że wszelkie nowe treści, funkcjonalności i aktualizacje są tworzone i wdrażane zgodnie z zasadami dostępności.

Podsumowanie – Dyrektywa EAA

Dyrektywa EAA, wchodząca w życie w Polsce poprzez Ustawę z dnia 26 kwietnia 2024 r. o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze, to kamień milowy w dążeniu do pełnej inkluzji cyfrowej. Dla polskich przedsiębiorców nie jest to jedynie dodatkowy obowiązek prawny, lecz strategiczna szansa na rozwój, poszerzenie bazy klientów i wzmocnienie pozycji na rynku.

Zapoznaj się z innymi publikacjami – Kliknij tutaj!

Dyrektywa EAA