Zmiany w Kodeksie pracy – co nowego w 2023 roku? Cz. II –  work-life balance, nowe urlopy w Kodeksie pracy, elastyczna organizacja pracy

Zmiany w Kodeksie pracy – co nowego w 2023 roku? Cz. II

W pierwszej części naszej publikacji poruszyliśmy temat zmian dotyczących wykonywania pracy zdalnej oraz badania trzeźwości pracowników. Senat, po rozpatrzeniu uchwalonej przez Sejm ustawy, postanowił wprowadzić do jej tekstu poprawki. Ustawa trafiła więc ponownie do Sejmu, który rozpatruje wniesione przez Senat poprawki. Na ostatniej prostej są również zmiany związane z dostosowaniem polskich przepisów prawa pracy do tzw. dyrektywy work – life balance (czyli dyrektywy w sprawie równowagi pomiędzy życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów) oraz dyrektywy w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy. Co zmieni się w związku z ich implementacją?

Dodatkowe dni urlopu opiekuńczego

Zgodnie z nadchodzącymi zmianami, Pracownikowi będzie przysługiwał dodatkowy urlop opiekuńczy w wymiarze do 5 dni w roku w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub znacznego wsparcia z poważnych powodów medycznych. Treść dyrektywy wskazuje, iż za członka rodziny będziemy uważać syna, córkę, matkę, ojca lub małżonka (małżonkę). Urlop taki będzie udzielany na wniosek pracownika w terminie 3 dni przez rozpoczęciem korzystania z urlopu. Co ważne –  będzie to urlop bezpłatny, zatem pracownik za czas urlopu opiekuńczego nie zachowa prawa do wynagrodzenia.

Zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej

Z powodu działania siły wyższej, pracownik będzie miał uprawnienie do zwolnienia od pracy w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika. Pracownik będzie miał prawo do zwolnienia w  wymiarze 2 dni lub 16 godzin w ciągu roku kalendarzowego. Pracodawca będzie musiał udzielić tego zwolnienia na żądanie, w terminie zgłoszonym przez pracownika. Pracownik za okres zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej zachowa prawo do połowy swojego wynagrodzenia, obliczanego tak jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego.

Wydłużenie urlopu rodzicielskiego

Pracownik będący rodzicem będzie miał uprawnienie do dłuższego niż dotychczas urlopu rodzicielskiego. Długość urlopu ma zostać zwiększona:

• z 32 do 41 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
• z 34 do 43 tygodni – w przypadku porodu mnogiego.

Należy zaznaczyć, że zwiększony wymiar urlopu rodzicielskiego będzie przysługiwał obojgu rodzicom dziecka łącznie (czyli tak, jak dotychczas), jednak dodatkowe 9 tygodni będzie stanowiło część nieprzenoszalną. Innymi słowy, każdemu z rodziców przysługiwało będzie indywidualne uprawnienie do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, zatem jeden z rodziców nie będzie mógł wykorzystać samodzielnie całego wymiaru urlopu rodzicielskiego (odpowiednio 41 albo 43 tygodni). Jeżeli „nieprzenoszalna”, dziewięciotygodniowa części urlopu nie zostanie wykorzystana przez któregoś z rodziców – przepadnie.

Dotychczas urlop rodzicielski mógł zostać wykorzystany jednorazowo albo nie więcej niż w 4 częściach. Po zmianach urlop rodzicielski będzie mógł zostać udzielony jednorazowo albo w nie więcej niż 5 częściach, jednak nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6. rok życia.

Urlop ojcowski

Urlop ojcowski jest urlopem przewidzianym z okazji narodzin dziecka w celu sprawowania nad nim opieki i stanowi wyłączne i samodzielne prawo ojca, niezależne od uprawnień matki dziecka. Przysługuje także w sytuacji, gdy matka nie jest pracownicą i nie może korzystać z urlopów związanych z urodzeniem dziecka. Na gruncie obowiązującego prawa, pracownik – ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia. W związku z nadchodzącymi zamianami okres ten ulegnie skróceniu. Pracownik – ojciec będzie uprawniony do tego urlopu nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia.

Prawo do urlopu ojcowskiego nie będzie uzależnione od wcześniejszego okresu ani stażu pracy. Tak jak dotychczas, pracownik chcący wykorzystać urlop ojcowski będzie musiał złożyć stosowny wniosek w terminie 7 dni przed jego planowanym rozpoczęciem. Pracodawca zobligowany jest do jego uwzględnienia. Odmowa może nastąpić jedynie w razie braku spełnienia przez pracownika przesłanek ustawowych dla nabycia tego uprawnienia albo niespełnienia warunków formalnych. Ponadto nadal możliwe będzie podzielenie go na dwie równe części (po 7 dni każda).

Co istotne dla pracownika, za czas korzystania z urlopu ojcowskiego zachowa on pełne prawo do wynagrodzenia.

Zmiana ta podyktowana jest chęcią zapewnienia równiejszego dzielenia się obowiązkami opiekuńczymi między kobietami i mężczyznami, a także umożliwieniem wczesnego tworzenia więzi między ojcem a dzieckiem.

Elastyczna organizacja pracy

Nowe przepisy umożliwią pracownikom będącym rodzicami dzieci do 8. roku życia elastyczną organizację pracy, ułatwiając dostosowanie czasu pracy do indywidualnych potrzeb związanych ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem. Taki pracownik będzie mógł złożyć w terminie 21 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z elastycznej organizacji pracy wniosek o wykonywanie pracy w formie telepracy (którą nowelizacja ustawy ma zastąpić pracą zdalną), ruchomy czas pracy, indywidualny czas pracy lub przerywany czas pracy. Pracodawca będzie miał 7 dni na rozpatrzenie takiego wniosku – w razie negatywnego rozpatrzenia, pracodawca będzie obowiązany do wskazania przyczyny odmowy i uzasadnienia jej.

W kolejnej części cyklu dotyczącego nowelizacji Kodeksu pracy przedstawimy zmiany, które nastąpią w związku z wdrożeniem dyrektywy w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy.