Spory budowlane a zabezpieczenie dowodu

Spór o jakość wykonanych robót budowlanych a konieczność kontynuowania prac

W trakcie realizacji inwestycji budowlanych często dochodzi do sporów dotyczących poprawności wykonania robót. Inwestor, mając na uwadze konieczność kontynuowania budowy, często nie ma możliwości wstrzymania prac do czasu rozstrzygnięcia sporu. W rezultacie zmuszony jest do kontynuowania budowy, co może prowadzić do zakrycia wadliwych prac i uniemożliwić skuteczne dochodzenie roszczeń przeciwko wykonawcy.

Konieczność usunięcia wad może pojawić się również po zakończeniu budowy. Gdy wykonawca kwestionuje swoją odpowiedzialność i odmawia naprawy, inwestor bywa zmuszony do samodzielnego usunięcia wady, co może mu utrudnić dochodzenie roszczeń w przyszłym sporze sądowym. Z drugiej strony, w sytuacji, gdy inwestor ma zobowiązania wobec nabywców lokali lub najemców i musi zapewnić terminowe zakończenie prac oraz bezpieczne funkcjonowanie obiektu, czekanie kilku do nawet kilkunastu miesięcy na wyznaczenie biegłego w postępowaniu sądowym, zwyczajnie nie wchodzi w grę.

Zabezpieczenie dowodu i możliwość kontynuowania prac

Rozwiązaniem dla inwestora, który nie może czekać na zakończenie sporu sądowego z wykonawcą jest sądowe zabezpieczenie dowodu jeszcze przed wytoczeniem powództwa. Zabezpieczenie dowodów, a w szczególności przeprowadzenie oględzin nieruchomości przez biegłego sądowego, umożliwia kontynuowanie prac budowlanych lub jak najszybsze usunięcie wady.

W przyszłym procesie sądowym to na inwestorze spoczywać będzie ciężar dowodu wykazania faktu, że roboty budowlane zostały zrealizowane przez wykonawcę w sposób wadliwy. Usunięcie wad przed wystąpieniem do sądu oznacza, że w toku sprawy nie będzie już możliwości dokonania oględzin przez biegłego i w konsekwencji wydania przez niego opinii, która mogłaby stanowić kluczowy dowód w sporze.

Przesłanki zabezpieczenia dowodu z opinii biegłego w sporze budowlanym

Ustawa nie określa, jakie środki dowodowe można zabezpieczyć w trybie zabezpieczenia dowodów. Zwykle stosowane jest to do dowodu z przesłuchania świadka (z uwagi na jego chorobę, podeszły wiek itp.), ale nie ma przeszkód, aby zabezpieczyć dowód z opinii biegłego.

Przesłanką uwzględnienia wniosku o zabezpieczenie dowodu jest potrzeba stwierdzenia istniejącego stanu rzeczy. W sporach budowlanych jest to zazwyczaj kwestia ustalenia prawidłowości wykonania robót budowlanych. Sąd Najwyższy w wyroku z 24 listopada 1999 r. (I CKN 223/98) stwierdził, że opinia biegłego jest rodzajem dowodu, który ze względu na składnik wiedzy specjalnej nie może być zastąpiony inną formą dowodową, np. zeznaniami świadka. Oznacza to, że w przyszłym procesie wytoczonym przez inwestora przeciwko wykonawcy konieczne będzie przedstawienie sądowi dowodu na prawidłowość wykonania robót budowlanych w postaci opinii biegłego sądowego. Dowody zabezpieczone opinią biegłego pomogą zatem ustalić fakty istotne dla rozstrzygnięcia przyszłych sporów sądowych pomiędzy inwestorem a wykonawcą.

Oprócz przesłanki ustalenia stanu faktycznego za pomocą opinii biegłego, inne okoliczności muszą uzasadniać potrzebę uzyskania opinii przed procesem. Wśród takich przyczyn ustawa wymienia obawę, że opóźnienie czynności dowodowej spowoduje utratę możliwości (nadmierną trudność) udowodnienia tego stanu. Jednocześnie ustawodawca nie wyklucza możliwości wystąpienia innych sytuacji uzasadniających potrzebę zabezpieczenia stanu rzeczy na potrzeby przyszłego postępowania sądowego, ale wymaga od strony przedstawienia tych przyczyn we wniosku o zabezpieczenie dowodu. Jeżeli okaże się, że prawidłowe odnotowanie faktu wymagającego wiadomości specjalnych jest niezbędne dla dalszego postępowania, uzasadnione jest dopuszczenie dowodu w postaci opinii biegłego w oparciu o art. 310 k.p.c.

Przebieg postępowania

Postanowienie o zabezpieczeniu dowodów i powołaniu biegłego zazwyczaj jest wydawane w ciągu kilku tygodni. Po wydaniu postanowienia o zabezpieczeniu dowodu i postanowienia dowodowego sąd, na tym samym posiedzeniu lub kolejnym wyznaczonym, powinien zabezpieczany dowód przeprowadzić. Na termin posiedzenia wyznaczonego do przeprowadzenia dowodu sąd wzywa zainteresowanych. Zainteresowanymi będą strony, a jeśli dowód przeprowadzany jest przed wszczęciem lub po zakończeniu postępowania – uprawniony i przeciwnik. Wezwane mogą być również inne podmioty, w tym świadkowie, biegli, posiadacze dokumentu lub przedmiotu oględzin, itp. Gdy zabezpieczenie dowodu wymaga przeprowadzenia oględzin, wskazany przez sąd biegły ustala ich termin. Gdy opinia jest gotowa, sąd doręcza ją stronom i umożliwia im zgłoszenie zastrzeżeń, co do jej treści. Jeżeli opinia potwierdza fakty korzystne dla inwestora, może on wystąpić do sądu z właściwym powództwem. Powinien jednak pamiętać o tym, że uzyskanie opinii biegłego przed zebraniem innych dowodów może być niewystarczająca w przyszłym procesie sądowym. Biegły wydaje swoją opinię zanim w sprawie zostaną przeprowadzone inne dowody, którą mogłyby rzutować na treść opinii. Dlatego jeśli w sprawie pojawią się nowe okoliczności i dowody, strona powodowa powinna wnosić o przeprowadzenie uzupełniającej opinii biegłego

Pozycja wykonawcy

Zabezpieczenia dowodu z opinii biegłego nie musi oznaczać, że w przyszłym sporze sądowym z inwestorem wykonawca będzie stał na straconej pozycji.  W postępowaniu sądowym będzie mu bowiem przysługiwało prawo zgłaszania przed sądem orzekającym uchybień popełnionych przy zabezpieczeniu dowodu. Mogą one dotyczyć na przykład sytuacji, w której biegły w swej opinii przekroczył zakres zabezpieczenia wynikający z postanowienia sądu. Co do zasady, sąd ma również obowiązek zawiadomić przeciwnika o terminie wszystkich podejmowanych w sprawie czynności. Ma on wówczas możliwość uczestniczenia np. w oględzinach i zgłaszania na bieżąco swoich uwag i zastrzeżeń. Jednakże w wypadkach niecierpiących zwłoki albo gdy przeciwnik nie może być wskazany lub gdy miejsce jego pobytu nie jest znane, przeprowadzenie dowodu może być rozpoczęte nawet przed doręczeniem wezwania przeciwnikowi.

Koszty postępowania

Dodatkowym argumentem przemawiającym za skorzystaniem z możliwości zabezpieczenia dowodu jest niewielki koszt takiego wniosku. Za wszczęcie postępowania w celu zabezpieczenie dowodu pobiera się opłatę stałą w kwocie 100 zł. Do tego dochodzi koszt wynagrodzenie biegłego i inne wydatki związane z przeprowadzeniem dowodu. Co istotne sąd dokonujący zabezpieczenia dowodu nie rozstrzyga o kosztach postępowania, dlatego podmiot składający wniosek o zabezpieczeni, ani jego przeciwnik nie mogą w tym postępowaniu żądać zwrotu kosztów (np. opłaty od wniosku, wynagrodzenia adwokata). Poniesione w postępowaniu zabezpieczającym dowód koszty mogą jednak wejść w skład kosztów procesu, jeżeli są one niezbędne do celowego dochodzenia lub celowej obrony praw. Gdyby zaś do wszczęcia postępowania rozpoznawczego nie doszło, dopuszcza się możliwość wytoczenia powództwa o zasądzenie tych kosztów.

Podsumowanie

Instytucja zabezpieczenia dowodu, a zwłaszcza dowodu z opinii biegłego przed wytoczeniem powództwa jest rozwiązaniem, które może pomoc inwestorowi zminimalizować negatywne konsekwencje nieprawidłowego wykonania robót budowlanych przez wykonawcę, równoważąc dwa istotne interesy. Z jednej strony pozwoli mu bowiem na kontynuowanie prac lub usunięcie wad bez konieczności oczekiwania na zakończenie długotrwałego sporu sądowego. Z drugiej, umożliwi zgromadzenie odpowiedniego materiału dowodowego na potrzeby przyszłego sporu z wykonawcą. Uzyskanie zabezpieczenia dowodu nie jest jednak gwarancją wygrania sprawy, dlatego warto w tej kwestii zwrócić się o wsparcie do doświadczonego prawnika.