Wypadek przy pracy zdalnej
W wielu firmach praca zdalna i praca hybrydowa są już standardem. Świadczenie pracy na odległość przysparza pracodawcom wiele obaw, zwłaszcza w zakresie zapewnienia pracownikom bezpieczeństwa i higieny pracy. Nie mają on bowiem stałej kontroli nad pracą wykonywaną spoza siedziby biura.
Pracodawcy powinni mieć na uwadze, że wykonywanie pracy zdalnej w oparciu o nowe przepisy spowoduje, że pewne nieszczęśliwe zdarzenia zachodzące mające miejsce w domu będą mogły zostać zakwalifikowane jako wypadek przy pracy.
Kiedy zatem możemy mówić o wypadku przy pracy zdalnej? Jak powinna wyglądać procedura uznania zdarzenia za wypadek przy pracy świadczonej zdalnie?
Co kwalifikujemy jako wypadek przy pracy?
Zanim przejdziemy do omawiania wypadku przy pracy zdalnej, zacznijmy od omówienia podstawowej kwestii – czym jest wypadek przy pracy?
Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
- w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Kluczowy jest tutaj związek wypadku z wykonywaniem pracy. Zerwanie związku z pracą występuje w szczególności w sytuacji, gdy pracownik w przeznaczonym na pracę czasie i miejscu wykonuje czynności bezpośrednio lub pośrednio niezwiązane z realizacją jego obowiązków pracowniczych i czyni to dla celów prywatnych, a w każdym razie innych niż związane ze stosunkiem pracy.
Wypadkiem przy pracy zdalnej nie będzie zatem złamanie nogi w trakcie prywatnego wyjścia do sklepu – nawet w czasie godzin pracy.
Praca zdalna a wypadek przy pracy
Od tygodnia obowiązują nas przepisy o pracy zdalnej, w związku z tym niejeden pracownik biurowy zdecyduje się na przejście na tę właśnie formę świadczenia pracy. Praca zdalna lub praca hybrydowa w zależności od stanowiska i organizacji pracy w zakładzie niejednokrotnie oznaczają dla pracownika elastyczne godziny pracy. Nic zatem dziwnego, że coraz więcej kandydatów otwartych jest na oferty pracy wykonywanej spoza siedziby biura.
Taki model świadczenia pracy nie niesie jednak za sobą samych zalet, bowiem pewne zdarzenia zachodzące w zaciszu domowym będą mogły zostać zakwalifikowane jako wypadek przy pracy. Postępowanie powypadkowe w razie wypadku przy pracy wykonywanej zdalnie jest takie samo, jak w przypadku takiego zdarzenia, które ma miejsce w zakładzie pracy.
Jak zatem postępować w razie wypadku przy pracy?
Prawo pracy określa konkretne obowiązki pracodawcy w związku z wystąpieniem wypadku. Gdy dojdzie do wypadku przy pracy, należy niezwłocznie poinformować o tym pracodawcę. Ze względu na swoistość pracy zdalnej można przyjąć, że informacja ta może zostać przekazana za pomocą środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość. W sytuacji, gdy stan zdrowia pracownika nie pozwala mu na zgłoszenie wypadku, powinna zrobić to inna osoba, np. domownik.
Pracodawca musi bezwzględnie przeprowadzić procedurę powypadkową i powołać zespół powypadkowy w celu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku oraz ustalenia, czy wypadek pozostaje w związku z pracą. Obowiązujące przepisy nie dopuszczają sytuacji, w której pracodawca zwolniony byłby od wykonania tego obowiązku. Przesłanką takiego zwolnienia nie może nawet być oczywiste przyczynienie się pracownika do wypadku ani też oczywisty brak związku wypadku z pracą.
Oględzin miejsca wypadku dokonuje się w terminie uzgodnionym przez pracownika albo jego domownika, w przypadku gdy pracownik ze względu na stan zdrowia nie jest w stanie uzgodnić tego terminu, i członków zespołu powypadkowego. Zespół powypadkowy może odstąpić od dokonywania oględzin miejsca wypadku przy pracy zdalnej, jeżeli uzna, że okoliczności i przyczyny wypadku nie budzą jego wątpliwości.
Zespół sporządza protokół powypadkowy, który wraz z załączonymi do niego dokumentami pracodawca ma obowiązek przechowywać przez okres 10 lat.
Pracodawca zobligowany jest również niezwłocznie zgłosić okręgowemu inspektorowi pracy i prokuratorowi każdy wypadek ze skutkiem śmiertelnym lub ciężkim oraz wypadek zbiorowy. Musi ponadto prowadzić rejestr wypadków przy pracy – również zdalnej. Niezawiadomienie o wypadku przy pracy inspektora czy prokuratora stanowi wykroczenie pracodawcy, za które grozi kara grzywny.
Praca zdalna za granicą a wypadek przy pracy
Udowodnienie, że dane zdarzenie miało związek z pracą, a nie z życiem prywatnym pracownika w warunkach pracy zdalnej jest znacznie utrudnione. Sytuacja komplikuje się jeszcze bardziej, gdy praca zdalna świadczona jest z zagranicy.
Przepisy nie określają szczególnych czy procedur regulacji w odniesieniu do wypadku przy pracy za granicą – na pracodawcy spoczywają wszelkie obowiązki omówione wyżej. Z pewnością można stwierdzić, że dystans od miejsca wykonywania pracy zdalnej, w którym dojdzie do wypadku, będzie stanowił dodatkowe ograniczenie w możliwości ustalenia faktycznego przebiegu zdarzeń, a co za tym idzie – ustalenia, czy wypadek ten miał miejsce w związku ze świadczoną pracą.
Obowiązki pracodawcy związane z BHP
Pracodawca realizuje wobec pracowników obowiązki związane z bezpieczeństwem i higieną pracy wskazane w dziale X Kodeksu pracy. Podstawowym obowiązkiem pracodawcy w zakresie BHP jest wykonanie oceny ryzyka zawodowego. Taka ocena musi uwzględniać specyfikę pracy wykonywanej zdalnie.
Wyniki oceny ryzyka zawodowego powinny być przekazywane pracownikowi w formie informacji, która musi zawierać:
- zasady i sposoby właściwej organizacji stanowiska pracy zdalnej, z uwzględnieniem wymagań ergonomii,
- zasady bezpiecznego i higienicznego wykonywania pracy zdalnej,
- czynności do wykonania po zakończeniu wykonywania pracy zdalnej,
- zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego.
Pracodawca ponadto zapewnia pracownikom szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (zawsze przed dopuszczeniem do pracy oraz okresowo w zależności od charakteru wykonywanej pracy), a także sam podlega szkoleniu w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nim obowiązków.
Obowiązki pracownika wykonującego pracę zdalną lub pracę hybrydową
Po stronie pracownika leży właściwa organizacja stanowiska pracy zdalnej, z uwzględnieniem wymagań ergonomii. Pracownik przed dopuszczeniem go do pracy wykonywanej zdalnie, musi złożyć pracodawcy oświadczenie potwierdzające, że jego stanowisko pracy w miejscu wskazanym przez pracownika i uzgodnionym z pracodawcą zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki pracy.
Kontrola pracy zdalnej
Zgodnie z nowymi przepisami, pracodawca ma uprawnienie do przeprowadzania kontroli wykonywania pracy zdalnej przez pracownika, w tym kontroli w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Kontrolę przeprowadza się w porozumieniu z pracownikiem w miejscu wykonywania pracy w godzinach pracy pracownika. Pracodawca dostosowuje sposób przeprowadzania kontroli do miejsca wykonywania pracy zdalnej i jej rodzaju. Czynności kontrolne nie mogą naruszać prywatności pracownika i innych osób, ani utrudniać korzystania z pomieszczeń domowych w sposób zgodny z ich przeznaczeniem
Stwierdzenie uchybień w trakcie kontroli
Jeżeli pracodawca w trakcie kontroli pracy zdalnej stwierdzi uchybienia w przestrzeganiu przepisów i zasad w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, zobowiązuje pracownika do usunięcia stwierdzonych uchybień we wskazanym terminie albo cofa zgodę na wykonywanie pracy zdalnej przez tego pracownika. W przypadku wycofania zgody na wykonywanie pracy zdalnej pracownik rozpoczyna pracę w dotychczasowym miejscu pracy, które wskazuje umowa o pracę, w terminie określonym przez pracodawcę.
Podsumowanie
W razie wystąpienia wypadku przy pracy zdalnej, zastosowanie ma ta sama procedura powypadkowa, z którą mamy do czynienia przy pracy świadczonej stacjonarnie w zakładzie pracy. Wzrasta jedynie trudność w wykazaniu, że między wypadkiem a pracą wystąpił związek przyczynowo – skutkowy. Przy ocenie czy dane zdarzenie można zakwalifikować jako wypadek przy pracy kluczowe jest zatem, czy pracownik w chwili wypadku realizował obowiązki służbowe wynikające ze stosunku pracy na zlecenie pracodawcy lub w jego interesie.
***
Jesteś pracodawcą i potrzebujesz wsparcia we wdrożeniu pracy zdalnej w Twojej firmie? Zapraszamy do kontaktu!