Weksel i czek jako podstawa wydania nakazu zapłaty

Weksel i czek

Weksel i czek

Kontynuujemy serię artykułów na temat postępowania nakazowego. W poprzednim wpisie omówiliśmy niemalże wszystkie podstawy wydania nakazu zapłaty. Dziś weźmiemy pod lupę ostanie z nich –weksel i czek.

Podstawy wydania nakazu zapłaty – krótkie przypomnienie

Postępowanie nakazowe pozwala na dochodzenie roszczeń pieniężnych lub innych zamiennych, czyli takich, które można wyrazić w pieniądzu. Jest to procedura umożliwiająca wydanie przez sąd nakazu zapłaty na podstawie dokumentów dołączonych do pozwu, bez potrzeby przeprowadzania pełnego postępowania z udziałem obu stron.

Podstawami wydania nakazu zapłaty są:

  1. dokument urzędowy,
  2. zaakceptowany przez dłużnika rachunek,
  3. wezwanie dłużnika do zapłaty i pisemne oświadczenie dłużnika o uznaniu długu,
  4. umowa, dowód spełnienia wzajemnego świadczenia niepieniężnego, dowód doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku oraz dokument potwierdzający poniesienie kosztów odzyskiwania należności
  5. a także – weksel lub czek.

Składając pozew wraz z wnioskiem o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, powód może się zatem powołać na dołączony do pozwu weksel lub czek.

Weksel i czek jako podstawa wydania nakazu zapłaty

Weksel – czym jest?

Weksel  to rodzaj papieru wartościowego, stwierdzającym istnienie zobowiązania określonego podmiotu. Wyróżnia się dwa jego podstawowe rodzaje: trasowany i własny.

Weksel trasowany

Weksel trasowany (zwany również ciągnionym, przekazowym lub tratą) zawiera polecenie zapłaty określonej sumy, które wystawca (trasant) kieruje do innej osoby – trasata. To trasat, a nie wystawca, jest zobowiązany do uregulowania należności na rzecz wierzyciela (remitenta).

W transakcji opartej na wekslu trasowanym uczestniczą trzy strony: wystawca (trasant), trasat i remitent.

Weksel własny – czym się różni?

W odróżnieniu od weksla trasowanego, weksel własny (prosty, sola, suchy) nie zawiera polecenia zapłaty, lecz bezwarunkowe przyrzeczenie uregulowania należności przez samego wystawcę. Oznacza to, że nie ma w nim trasata – wystawca jest jednocześnie osobą zobowiązaną do zapłaty.

W transakcji z użyciem weksla własnego uczestniczą tylko dwa podmioty: wystawca (który jest dłużnikiem) oraz remitent (wierzyciel).

Elementy wspólne dla obu rodzajów weksli

Zarówno weksel trasowany, jak i własny, muszą zawierać:

  1. słowo „weksel” w treści dokumentu,
  2. oznaczenie sumy do zapłaty,
  3. termin i miejsce płatności,
  4. dane wierzyciela (remitenta),
  5. datę i miejsce wystawienia,
  6. podpis wystawcy.

Różnica polega na tym, że weksel trasowany zawiera polecenie zapłaty kierowane do trasata, podczas gdy weksel własny – przyrzeczenie zapłaty przez samego wystawcę.

Weksel niezupełny (in blanco)

Szczególnym rodzajem weksla jest weksel niezupełny (in blanco), który w chwili wystawienia nie zawiera wszystkich wymaganych elementów. Najczęściej brakuje w nim kwoty do zapłaty, terminu lub innych istotnych danych, które mogą zostać uzupełnione później, zgodnie z ustaleniami stron.

Wystawienie weksla in blanco często wiąże się z koniecznością podpisania porozumienia wekslowego (nazywanego też czasami deklaracją weklsową), które określa zasady jego uzupełnienia. Takie rozwiązanie jest stosowane m.in. jako zabezpieczenie kredytów, pożyczek lub innych umów, w przypadku których strony nie są w stanie określić dokładnej kwoty zobowiązania, a na przykład jedynie jego górny pułap. Weksel in blanco, mimo braku niektórych danych, stanowi źródło zobowiązania i po jego wypełnieniu przez wierzyciela może zostać przedstawiony do zapłaty.

Uwagi praktyczne

Dopilnuj by wystawca weksla złożył na nim czytelny podpis lub przystawił np. pieczątkę, która pozwoli na jego identyfikację.

Pamiętaj by przy wystawianiu weksla in blanco, wystawca wpisał rzeczywistą datę jego wystawienia. Nie jest to wprawdzie konieczne, ale data wystawienia może mieć znaczenie w kontekście oceny ważności weksla lub umocowania do jego wystawienia.

Gdy nie masz gwarancji co do wypłacalności wystawcy rozważ awal, czyli poręczenie wekslowe – dla ważnego poręczenia wystarczy sam podpis poręczyciela na wekslu, choć warto zadbać o zamieszczenie również innych danych.

Przechowuj weksel w bezpiecznym miejscu – jego utrata nie tylko uniemożliwi Ci dochodzenie zapłaty, ale może też przysporzyć Ci problemów ze strony dłużnika.

Weksel i czek jako podstawa wydania nakazu zapłaty

Czek – czym jest?

Czek z kolei jest pisemnym poleceniem zapłaty, w którym wystawca (trasant) zobowiązuje bank (trasata) do wypłacenia określonej kwoty wskazanej osobie lub okazicielowi. Jest to jedna z form płatności bezgotówkowej. Jest to instrument nieco przypominający weksel trasowany, jednak w przypadku czeku trasatem może być jedynie bank.

Czek – aby był ważny – również musi zawierać określone ustawowo elementy:

  1. nazwę „czek” w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono;
  2. polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej;
  3. nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata);
  4. oznaczenie miejsca płatności;
  5. oznaczenie daty i miejsca wystawienia czeku;
  6. podpis wystawcy czeku.

Liczba obligatoryjnych elementów czeku jest mniejsza niż weksla trasowanego – w szczególności na czeku nie podaje się terminu płatności, co oznacza, że czek płatny jest zawsze za okazaniem, a wszelkie zastrzeżenie odmienne jest nieskuteczne.

W skrócie – weksel stanowi zobowiązanie do zapłaty określonej kwoty w określonym terminie, natomiast czekiem wystawca upoważnia bank do wypłaty określonej kwoty wskazanej osobie lub okazicielowi.

Weksel i czek jako podstawa wydania nakazu zapłaty

Podstawą wydania nakazu zapłaty są m.in. weksel (trasowany albo własny) oraz czek, z których wynika zobowiązanie o charakterze abstrakcyjnym. Nakaz może być wydany przeciwko dłużnikowi, którego zobowiązanie wynika bezpośrednio z papieru wartościowego.

Dokumenty te muszą być wypełnione należycie (czyli zawierać wymienione wcześniej obligatoryjne elementy, natomiast ich prawdziwość i treść nie mogą budzić wątpliwości.

Z tego względu, podstawą wydania nakazu zapłaty nie mogą być niewypełnione weksel ani czek in blanco, ponieważ nie zawierają one wszystkich wymaganych elementów danego rodzaju papieru wartościowego.

Sąd przed wydaniem nakazu zapłaty z weksla (czeku) weryfikuje prawidłowość wypełnienia oraz ocenia ich autentyczność, stąd powód musi przedłożyć sądowi oryginał weksla (czeku). W przypadku braku oryginałów, sąd wzywa do ich załączenia w terminie tygodniowym od dnia doręczenia wezwania pod rygorem zwrotu pozwu.

Natychmiastowa wykonalność nakazu zapłaty

Poza tym, że nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z chwilą wydania jest tytułem zabezpieczenia (o czym pisaliśmy już wcześniej – tutaj), to gdy  jest wydany na podstawie weksla lub czeku staje się też natychmiast wykonalny po upływie terminu do zaspokojenia roszczenia. Oznacza to, że nawet jeśli pozwany zaskarży taki nakaz, to nawet nie czekając na prawomocne zakończenie sprawy, powód będzie mógł wystąpić o nadanie mu klauzuli wykonalności i skierować do egzekucji komorniczej. Jednakże w razie wniesienia zarzutów, sąd może na wniosek pozwanego wstrzymać wykonanie nakazu. 

Ciężar dowodu w sprawie z weksla in blanco

W postępowaniu sądowym dotyczącym weksla in blanco istotne znaczenie ma korzystny z punktu widzenia wierzyciela rozkład ciężaru dowodu, czyli kwestia, która strona musi udowodnić określone okoliczności.

Remitent (wierzyciel), który dochodzi zapłaty na podstawie uzupełnionego weksla in blanco, nie musi udowadniać istnienia zobowiązania – sam weksel stanowi dowód długu.

Wystawca (dłużnik), chcąc zakwestionować roszczenie, musi wykazać, że:

  • weksel został uzupełniony niezgodnie z porozumieniem wekslowym,
  • doszło do nadużycia prawa przez wierzyciela (np. wypełnienie weksla na kwotę wyższą niż ustalona),
  • zobowiązanie wygasło (np. poprzez jego spłatę).

Oznacza to, że to dłużnik ponosi ciężar dowodu, jeśli chce podważyć ważność weksla lub jego uzupełnienie. W przeciwnym razie sąd zazwyczaj zasądza zapłatę na rzecz wierzyciela.

Weksel i czek

Zapraszamy również do lektury naszych wcześniejszych wpisów z serii Skuteczna Windykacja:

Weksel i czek

Weksel i czek

Autorzy: Julia Flechner vel Feichner, Jakub Malinowski