Odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych
W naszym ostatnim wpisie tutaj skupiliśmy się na tym, jak poprawnie skonstruować wezwanie do zapłaty tak, by stanowiło ono pierwszy etap skutecznego procesu windykacji.
Jednym z fundamentalnych elementów wezwania do zapłaty jest wskazanie kwoty zadłużenia wraz z ewentualnymi odsetkami. Z naszych obserwacji wynika, że kwestia odsetek jest często bagatelizowana – zarówno wierzyciele zaniechują dochodzenia ich od dłużników, jak i dłużnicy skutecznie unikają ich zapłaty.
Aby rozwiąż wszelkie wątpliwości, dziś omówimy tematykę odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych między przedsiębiorcami.
Odsetki – podstawowe informacje
Odsetki pełnią dwie zasadnicze funkcje – dla wierzyciela są formą rekompensaty za zwłokę w uiszczeniu należności przez dłużnika. Dla dłużnika zaś odsetki stanowią sankcję za nieterminowe uregulowanie płatności.
Możemy wyróżnić 3 rodzaje odsetek ustawowych:
- odsetki za opóźnienie – są to odsetki należne w sytuacji, gdy dłużnik nie płaci należności pomimo upływu terminu płatności;
- odsetki kapitałowe – są to odsetki naliczane z tytułu korzystania z cudzego kapitału (płacone są za samą możliwość korzystania z cudzego kapitału – niezależnie od tego, czy wystąpiła zwłoka);
- odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych – ich istotę wyjaśniamy poniżej.
Czym są odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych i kiedy się je stosuje?
Odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych – podobnie jak zwykłe odsetki za opóźnienie – są należne wierzycielowi w sytuacji, gdy dłużnik nie płaci należności pomimo upływu terminu płatności, jednak z tą różnicą, że obowiązują jedynie w tzw. obrocie profesjonalnym, czyli mogą być naliczane tylko w relacjach między przedsiębiorcami, osobami wykonującymi wolne zawody oraz w niektórych przypadkach podmiotami publicznymi.
Warunkiem powstania należności z tytułu odsetek jest spełnienie łącznie dwóch przesłanek:
- spełnienie świadczenia przez wierzyciela oraz
- nieotrzymanie za nie zapłaty w terminie określonym w umowie.
Odsetki za opóźnienie a odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych – różnica
Zarówno odsetki za opóźnienie i odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych są odsetkami ustawowymi, zatem strony transakcji handlowej nie muszą regulować kwestii naliczania odsetek w umowie. Kiedy jedna ze stron spełniła swoje świadczenie, do którego się zobowiązała (wierzyciel), zaś druga nie uiściła za to ustalonej ceny w terminie (dłużnik), wówczas odsetki przysługują wierzycielowi automatycznie z mocy prawa i ma on uprawnienie do ich żądania ze względu na sam fakt pozostawania przez dłużnika w zwłoce z zapłatą należności.
Aby unaocznić różnicę między odsetkami ustawowymi za opóźnienie a odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych zróbmy małą symulację na następującym przykładzie. Termin na opłacenie faktury na kwotę 1000 zł był 1 czerwca 2023 r., natomiast dłużnik uiścił należność dopiero 1 września 2023 r.
| Odsetki ustawowe za opóźnienie | Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych | |
| Stawka | 12,25% | 16,75% |
| Wysokość odsetek | 30,88 zł | 42,22 zł |
Jak widać, zwłaszcza przy dużych kwotach lub przy długiej zwłoce, rodzaj odsetek może mieć ogromne znaczenie przy obliczaniu globalnej kwoty, jaką winien uiścić dłużnik.
Jak naliczać odsetki?
Wysokość odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych (w których dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym) ustalana jest jako suma stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i dziesięciu punktów procentowych.
Do ustalenia wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych stosuje się stopę referencyjną Narodowego Banku Polskiego obowiązującą w dniu:
- 1 stycznia – do odsetek należnych za okres od dnia 1 stycznia do dnia 30 czerwca;
- 1 lipca – do odsetek należnych za okres od dnia 1 lipca do dnia 31 grudnia.
W nawiązaniu do naszej powyższej symulacji, stawka odsetek w przypadku odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych wynosiła 16,75%, bowiem w okresie od 1 czerwca do 1 września 2023 r. stopa referencyjna NBP wynosiła 6,75% (6,75% + 10% = 16,75%).
Odsetki naliczane są od dnia następującego po terminie płatności.
Jeżeli jednak strony transakcji handlowej nie przewidziały w umowie terminu zapłaty, wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, po upływie 30 dni liczonych od dnia spełnienia przez niego świadczenia, do dnia zapłaty.
Czy odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych można zastąpić?
Przedsiębiorcy będący stronami transakcji handlowej mogą uzgodnić, że wierzycielowi wierzytelności pieniężnej będą przysługiwały inne odsetki za opóźnienie niż te ustawowe. Ich wysokość jest jednak ograniczona – odsetki umowne maksymalnie mogą wynieść dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie. Na ten moment (listopad 2023 r.) odsetki maksymalne wynoszą 22,5% w skali roku.
Warto skapitalizować odsetki w wezwaniu do zapłaty
Z naszego doświadczenia wynika, że kapitalizowanie odsetek w wezwaniu do zapłaty (niezależnie od tego, czy są to zwykłe odsetki ustawowe za opóźnienie czy odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych) zwiększa szansę na wyegzekwowanie ich od dłużnika w sytuacji, gdy dłużnik zdecyduje się uiścić zaległe należności jeszcze przed wystąpieniem przez wierzyciela na drogę sądową. Co do zasady, formułując nasze roszczenie bez podania konkretnej kwoty odsetek (np. „Wzywam do zapłaty kwoty 1000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 10 listopada 2023 r. do dnia zapłaty.”), dłużnicy płacą jedynie należność główną, pomijają już (zwykle celowo) samodzielne wyliczenie i uiszczenie zaległych odsetek. Wierzyciele, którzy otrzymali od dłużnika należność główną, nie upominają się już o odsetki.
Wskazanie skapitalizowanej kwoty odsetek unaocznia dłużnikowi, że dalsze zwlekanie z uiszczeniem zaległej należności w ostatecznym rozrachunku powoduje wzrost długu. Innymi słowy, kapitalizacja uświadamia dłużnikowi, ile „kosztuje” go dalsza zwłoka. Z kolei wierzyciel zyskuje dodatkowe pole do ewentualnych ustępstw w przypadku podjęcia z dłużnikiem negocjacji, co do spłaty zadłużenia.
Kiedy najbardziej opłaca się skapitalizować odsetki w wezwaniu do zapłaty? Warto zrobić to w szczególności w dwóch przypadkach – gdy kwota należna wierzycielowi jest duża lub okres między wymagalnością kwoty a wystosowaniem do dłużnika wezwania do zapłaty jest długi. Oczywistym jest bowiem, że kapitalizowanie odsetek od roszczenia, które jest stosunkowo niewielkie lub już w pierwszych dniach jego wymagalności, mija się z celem.
Rekompensata za koszty odzyskiwania należności od dłużnika
Inną obok odsetek formą „wynagrodzenia” wierzycielowi w relacjach B2B za zwłokę w uiszczeniu należności przez dłużnika jest tzw. rekompensata za koszty odzyskiwania należności od dłużnika. Rekompensata będzie stanowiła temat naszego kolejnego wpisu.
Zobacz inne wpisy z tej serii:
- Wezwanie do zapłaty – pierwszy krok do skutecznej windykacji długu https://www.mkpartner.com.pl/wezwanie-do-zaplaty-pierwszy-krok-do-skutecznej-windykacji-dlugu/