Sankcja kredytu darmowego

Sankcja kredytu darmowego

Sankcja kredytu darmowego – kluczowe narzędzie ochrony konsumenta

Sankcja kredytu darmowego to jedno z kluczowych narzędzi ochrony konsumenta, które wynika z przepisów ustawy o kredycie konsumenckim. Ma na celu przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom rynkowym stosowanym przez instytucje finansowe. Mechanizm ten znajduje zastosowanie w przypadku naruszeń przepisów ustawy o kredycie konsumenckim przez kredytodawcę.

Sankcja kredytu darmowego może mieć zastosowanie wyłącznie do kredytów, których kwota nie przekracza 255 550 zł lub równowartości tej kwoty w obcej walucie.

Istota sankcji kredytu darmowego

Sankcja kredytu darmowego przewidziana jest w polskiej ustawie o kredycie konsumenckim. Na jej mocy w przypadku istotnych naruszeń prawa przez kredytodawcę, konsument ma prawo żądać, by kredyt był uznany za „darmowy”. Oznacza to, że kredytobiorca zobowiązany jest do zwrotu jedynie kwoty pożyczonego kapitału. Kredytobiorca nie ponosi zatem jakichkolwiek dodatkowych kosztów, takich jak odsetki, prowizje czy opłaty dodatkowe. Sankcja ta jest więc narzędziem zapewniającym zarówno prewencję przed nieuczciwymi praktykami, jak i rekompensatę dla konsumenta za doświadczone szkody.

Podstawy zastosowania SKD

Zgodnie z przepisem art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim z sankcją kredytu darmowego mamy do czynienia w przypadku, gdy dojdzie do naruszenia konkretnych przepisów powyższej ustawy[1]. Są to w szczególności:

  • naruszenie obowiązków informacyjnych przez kredytodawcę przed zawarciem umowy:
    • kredytodawca nie udzielił konsumentowi informacji wymaganych przez ustawę, takich jak:
      • Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania (RRSO),
      • warunki i koszty kredytu,
      • czas trwania umowy kredytowej,
      • prawa konsumenta, w tym prawo do odstąpienia od umowy.

Informacje te powinny być przekazane w sposób jasny, zrozumiały i na trwałym nośniku.

  • naruszenie obowiązków związanych z treścią umowy kredytowej:
    • kredytodawca zawarł umowę kredytową, która nie spełnia wymagań określonych w art. 30 ustawy, tj. nie zawiera obowiązkowych elementów takich jak:
      • całkowity koszt kredytu,
      • harmonogram spłat,
      • prawa konsumenta w zakresie przedterminowej spłaty kredytu;
  • nieprzekazanie wymaganych dokumentów:
    • kredytodawca nie dostarczył konsumentowi umowy kredytowej w formie pisemnej lub na trwałym nośniku,
    • konsument nie otrzymał standardowego formularza informacyjnego określonego w dyrektywie 2008/48/WE;
  • inne naruszenia przepisów ustawy:
    • każde naruszenie przepisów ustawy przez kredytodawcę, które ma wpływ na prawa konsumenta lub powoduje, że konsument podejmuje decyzję kredytową bez pełnej świadomości skutków umowy.

[1] [Sankcja kredytu darmowego] – Art. 45. – Kredyt konsumencki. – Dz.U.2024.1497 t.j. – LEX

Rola TSUE w ochronie konsumenta

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) odgrywa istotną rolę w zakresie interpretacji przepisów prawa unijnego dotyczącego sankcji kredytu darmowego oraz zasad ochrony konsumentów. Chociaż sankcja kredytu darmowego w Polsce wynika z art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim, przepisy tej ustawy wdrażają dyrektywę 2008/48/WE w sprawie umów o kredyt konsumencki. TSUE zapewnia jednolitą interpretację tych przepisów w całej Unii Europejskiej.

TSUE zapewnia, że przepisy dotyczące kredytu konsumenckiego i sankcji za ich naruszenie są stosowane w sposób spójny we wszystkich państwach członkowskich. Dzięki orzeczeniom TSUE państwa członkowskie mogą wprowadzać skuteczne przepisy krajowe zgodne z celami dyrektywy, takie jak sankcja kredytu darmowego.

Sankcja kredytu darmowego

Sprawa C-377/14 i wyrok z dnia 21.04.2016

Warto wspomnieć o wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 21 kwietnia 2016 roku w sprawie Radlinger i Radlingerová przeciwko FINWAY a.s. (C‑377/14), który dotyczył ochrony konsumentów w kontekście umów kredytowych. Wyrok ten interpretował przepisy dyrektyw unijnych w zakresie ochrony praw konsumentów, zwłaszcza w odniesieniu do obowiązków informacyjnych pożyczkodawców i konsekwencji braku ich spełnienia.

Sąd krajowy zwrócił się do TSUE z pytaniami dotyczącymi:

  • zakresu obowiązków informacyjnych pożyczkodawcy na podstawie dyrektywy 2008/48/WE,
  • sankcji za brak dostarczenia wymaganych informacji konsumentowi,
  • możliwości sądu krajowego badania z urzędu nieuczciwego charakteru postanowień umowy.

TSUE potwierdził, że zgodnie z dyrektywą 2008/48/WE pożyczkodawca ma obowiązek dostarczyć konsumentowi jasne i wystarczające informacje przed zawarciem umowy kredytowej, aby umożliwić mu podjęcie świadomej decyzji. Państwa członkowskie mają obowiązek wprowadzenia skutecznych sankcji za naruszenie tych obowiązków, które zapewnią wysoki poziom ochrony konsumentów. Trybunał podkreślił, że sąd krajowy ma obowiązek badać z urzędu, czy postanowienia umowy kredytowej są nieuczciwe, nawet jeśli konsument nie podnosi tego zarzutu.

Podkreślono zatem znaczenie obowiązków informacyjnych pożyczkodawców oraz konieczność stosowania skutecznych sankcji w przypadku ich naruszenia.

Jaka przyszłość czeka sankcję kredytu darmowego?

Na 23 stycznia 2025 r. przewidziane jest posiedzenie TSUE, podczas którego Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej odpowie na pytania prejudycjalne zgłoszone przez słowacki sąd. Jedno z pytań brzmi następująco:

Czy art. 10 ust. 2 lit. g) dyrektywy 2008/48 we fragmentach o treści „w sposób jasny i zwięzły” oraz „wszystkie założenia przyjęte do obliczenia tej stopy” należy interpretować w ten sposób, że:

– założenia przyjęte do obliczenia rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO) muszą być wyraźnie oznaczone w umowie jako założenia przyjęte do obliczenia RRSO, albo

– konsument ma sam ustalić odpowiednie założenia przyjęte do obliczenia RRSO na podstawie postanowień umownych?

Odpowiedź na powyższe pytanie może mieć niebagatelny wpływ na ocenę zakresu i sposobu przedstawienia założeń, które zostały przyjęte do obliczenia RRSO.

Co więcej, na 13 lutego 2025 r. zaplanowano kolejne posiedzenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. TSUE rozstrzygnie pytania prejudycjalne polskiego sądu dotyczące m.in. zawyżenia RRSO. Trybunał został zapytany, czy w przypadku uznania części postanowień umowy kredytu konsumenckiego za nieuczciwe, a tym samym skutkującego zawyżeniem RRSO w stosunku do rzeczywistej wartości, kredytodawca narusza obowiązek informacyjny wynikający z tego przepisu?[1]

[1] CURIA – Wyniki wyszukiwania

Podsumowanie

Sankcja kredytu darmowego pozostaje istotnym mechanizmem ochrony konsumentów w Polsce, zapewniającym skuteczne narzędzie przeciwdziałania nieuczciwym praktykom kredytodawców. Wycofanie spraw C-71/24 oraz C‑180/24 przed TSUE pozbawiło europejski system prawny możliwości wypracowania jednolitych wytycznych w tym zakresie, co może prowadzić do dalszych sporów i niepewności prawnej.

Pomimo tego, konsumenci mają możliwość korzystania z obowiązujących przepisów, a rozwój orzecznictwa krajowego będzie kluczowy dla dalszego kształtowania praktyki stosowania sankcji kredytu darmowego. Warto śledzić rozwój sytuacji oraz wspierać inicjatywy na rzecz zwiększenia ochrony praw konsumentów w sektorze finansowym.

Zapraszamy również do lektury naszych wcześniejszych wpisów: